Postępowanie likwidacyjne spółki z o.o. może trwać wiele miesięcy.
Czy podjęcie uchwały wspólników o przeniesieniu siedziby spółki za granicę może być sposobem na przyspieszenie procedury likwidacji działalności spółki z o.o. w Polsce, która to likwidacja zasadniczo nie będzie konieczna do przeprowadzenia ponieważ po przeniesieniu siedziby polskiej spółki z o.o. za granicę (w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego) spółka istnieje nadal jako spółka prawa kraju należącego do EOG i po wykreśleniu z Krajowego Rejestru Sądowego nie utraci bytu prawnego (art. 19 ust. 1 zdanie 3 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe)?
Zgodnie zaś z art. 17 ust. 1 p.p.m. osoba prawna podlega prawu państwa, w którym ma siedzibę. Prawu takiemu podlega nie tylko powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub też ustanie osoby prawnej, lecz również jej charakter prawny, tj. forma prawna, w jakiej działa dany podmiot (art. 17 ust. 3 pkt 1 i 2 p.p.m.). Regulacja powyższa wyraża obowiązującą w polskim prawie zasadę, iż statut personalny (lex soctetatis) osoby prawnej – także spółki prawa handlowego – związany jest z miejscem siedziby statutowej danego podmiotu. Oznaczenie takiej siedziby jest bowiem obligatoryjnym elementem umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 157 § 1 pkt 1 k.s.h.).
W świetle powyższej zasady należy dokonać interpretacji regulacji zawartej w art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m, według której z chwilą przeniesienia siedziby do innego państwa, osoba prawna podlegać będzie prawu tego państwa, przeniesienie zaś siedziby w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego nie doprowadzi do utraty osobowości prawnej.
Wypowiedziana w zawartym w art. 19 p.p.m. zasada „zachowania podmiotowości” w przypadku tzw. transgranicznego przeniesienia siedziby osoby prawnej na gruncie prawa Unii Europejskiej stanowi realizację traktatowej zasady swobody przedsiębiorczości, z której korzystać mogą również spółki (art. 49 i 54 akapit 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej).
W tym kontekście wymaga ustalenia, jaka jest relacja pomiędzy art. 270 pkt 2 k.s.h. w zw. z 274 § 1 k.s.h. i art. 272 k.s.h. a więc jakie warunki muszą zostać spełnione, aby spółka prawa polskiego w sposób zgodny z polskim prawem (w tym również z odpowiednimi regulacjami unijnymi) mogła przenieść swoją siedzibę do innego kraju Unii Europejskiej.
Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wskazuje, że spółka utworzona na mocy porządku prawnego danego państwa istnieje wyłącznie za pośrednictwem prawa krajowego, regulującego jej powstanie i działanie (teza 104 wyroku ETS z dnia 16 grudnia 2008 r., C-210/06, Cartesio, Zbiory Orzecznictwa TS 2008, s. 1-9641, a także pkt 19 wyroku ETS z dnia 27 września 1988 r., C-81/87, Daily Mail). Polska spółka z o.o. jest zatem tworem prawa polskiego, jako państwa jej inkorporacji, które decyduje o jej losie od chwili jej zawiązania aż do chwili ustania jej bytu prawnego.
Mając na uwadze powyższe należy uznać, że chociaż prawo polskie – w art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m. – przewidziało zachowanie podmiotowości prawnej przez polski podmiot przenoszący siedzibę w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego, to jednak w polskim prawie brak jest wewnętrznych uregulowań dotyczących przekształcenia spółki prawa polskiego w spółkę podlegającą prawu innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Takich regulacji nie zawiera również prawo unijne. Nie do zaakceptowania jest więc pogląd, że do „przeniesienia siedziby” w rozumieniu art. 19 ust. 1 zd. 1 i 3 p.p.m. wystarczająca będzie uchwała wspólników spółki prawa polskiego (która w świetle art. 270 pkt 2 k.s.h. w zw. z art. 274 § 1 k.s.h., a także art. 272 k.s.h. skutkuje otwarciem likwidacji spółki i prowadzi do ustania jej bytu prawnego), a następnie zarejestrowanie spółki w innym państwie. Nawet bowiem w przypadku gdyby w obcym państwie dokonano rejestracji podmiotu z zaznaczeniem, iż jest on tożsamy (bądź też, że jest następcą prawnym) polskiej spółki z o.o. taka rejestracja nie odniosłaby skutku na obszarze prawa polskiego.
Jak to wyraźnie wyjaśnił ETS w uzasadnieniu wyroku wydanego w sprawie Vale (teza 44) „przeprowadzenie przekształcenia transgranicznego wymaga kolejnego zastosowania przy dokonywaniu tej operacji prawnej norm należących do dwóch porządków prawnych”.
Wskazać też należy, iż w nauce prawa podkreśla się, że z punktu widzenia pewności i bezpieczeństwa obrotu wskazana jest właściwość równoległa — stosowanych kolejno — porządków prawnych prawa państwa macierzystego dla spółki (dla dokonania przekształcenia) i prawa państwa imigracji (dla dokonania rejestracji przekształconego podmiotu – z uwzględnieniem dokumentów wydanych przez państwo macierzyste, potwierdzające prawidłowość przekształcenia). Chodzi tu o zabezpieczenie interesów zarówno wspólników mniejszościowych, jak i wierzycieli. Podjęcie przez wspólników uchwały o przeniesieniu siedziby za granicę (art. 270 pkt. 2 k.s.h.) skutkuje otwarciem likwidacji spółki w Polsce i kontynuowaniem działalności w kraju przyjmującym jedynie na zasadzie ciągłości ekonomicznej (ale już nie prawnej).
Jedynie przepisy ustawy z dnia 4 marca 2005 r. o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej umożliwiają przeniesienie siedziby spółki europejskiej za granicę bez potrzeby dokonania jej likwidacji w Polsce.
