Instytucja zarządcy sukcesyjnego ustanowiona ustawą z dnia 5 lipca 2018 roku o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej wprowadzona została w celu tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który prowadził działalność opartą na zasadzie wpisu do CEiIDG oraz kontynuowania tej działalności z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa.
POWOŁANIE ZARZĄDCY SUKCESYJNEGO
Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego wymagane jest: (1) powołanie zarządcy sukcesyjnego, (2) zgoda osoby powołanej na pełnienie funkcji zarządcy sukcesyjnego oraz (3) wpis do CEIDG.
Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, wobec której nie orzeczono zakazu prowadzenia działalności gospodarczej bądź nie orzeczono środka karnego lub zabezpieczającego w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Zarządca sukcesyjny nie musi być spokrewniony z przedsiębiorcą, zarządcą sukcesyjnym może być osoba zawodowo trudniąca się zarządzaniem.
Powołanie zarządcy sukcesyjnego może nastąpić w ten sposób, że sam przedsiębiorca za życia wskaże określoną osobę do pełnienia tej funkcji. Taki sposób powołania zarządcy sukcesyjnego oraz zgoda na pełnienie funkcji zarządcy sukcesyjnego wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Przedsiębiorca może też wskazać, iż z chwilą jego śmierci powołany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.
Po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego może powołać małżonek przedsiębiorcy posiadający udział w przedsiębiorstwie w spadku, lub spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, spadkobierca testamentowy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny. Z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia zarządcę sukcesyjnego może powołać wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa w spadku. W powyższych przypadkach zarówno powołanie, jak również zgoda zarządcy sukcesyjnego, wymaga formy aktu notarialnego.
Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem 2 miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy.
O tym jak ustanowić zarządcę sukcesyjnego przez Internet można przeczytać tutaj: zarządca sukcesyjny powołany przez Internet.
PRAWA I OBOWIĄZKI ZARZĄDCY SUKCESYJNEGO
Zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. Zarządca powoływany jest na okres dwóch lat od śmierci przedsiębiorcy, jednak sąd z ważnych przyczyn może przedłużyć okres zarządzania sukcesyjnego do 5 lat.
Od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z wykonywanej przez niego działalności gospodarczej oraz prawa i obowiązki wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Prowadzenie przedsiębiorstwa w spadku ograniczone jest jednak do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zwykły zarząd zgodę muszą wyrazić właściciele przedsiębiorstwa, a w przypadku braku takiej zgody, zarządca może zwrócić się o jej wydanie do sądu.
Niezwłocznie po ustanowieniu zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny sporządza i składa przed notariuszem wykaz inwentarza przedsiębiorstwa w spadku, obejmujący składniki przedsiębiorstwa w spadku, z podaniem ich wartości według stanu i cen z chwili śmierci przedsiębiorcy, a także długi spadkowe związane z działalnością gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy i ich wysokość według stanu z chwili śmierci przedsiębiorcy. W pozostałym zakresie do wykazu inwentarza przedsiębiorstwa w spadku stosuje się odpowiednio przepisy o wykazie inwentarza spadku.
Zarządca działa we własnym imieniu, lecz na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. W sporach wynikających z działalności przedsiębiorstwa zarządca sukcesyjny może pozywać i być pozywany. Skuteczne są wobec niego oświadczenia oraz doręczenia związane z działalnością przedsiębiorstwa. Zarządca sukcesyjny posługuje się dotychczasową firmą przedsiębiorstwa z dopiskiem ,,w spadku”. Nie ponosi on odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte na rachunek właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a jedynie za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania przez niego zarządu. Po wygaśnięciu zarządu ma obowiązek przekazania przedsiębiorstwa właścicielom przedsiębiorstwa oraz na ewentualne żądanie przedłożyć im sprawozdanie z zarządu sukcesyjnego.
Z tytułu wykonywanej funkcji zarządcy tymczasowemu przysługuje jedynie wynagrodzenie na podstawie przepisów o umowie zlecenia, nie partycypuje on w zysku prowadzonego przedsiębiorstwa. Zarządca sukcesyjny zysk przedsiębiorstwa oraz zaliczki na poczet przewidywanego zysku ma wypłacać właścicielom przedsiębiorstwa na ich wniosek.
Na koniec należy dodać, iż w przypadku powołania zarządu sukcesyjnego, umowa o pracę z pracownikiem nie wygasa z dniem śmierci pracodawcy, lecz z dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego, chyba że przed tym dniem nastąpiło przejęcie pracownika przez nowego pracodawcę na zasadach określonych w art. 231 k.p.
Opracowali: radca prawny Marta Marczak i adwokat Marcin Hołówka
