W praktyce związanej z kupowaniem rzeczy pojawia się problem, czy z chwilą sprzedania danej rzeczy, będącej już wtedy co do zasady rzeczą używaną, kolejnemu nabywcy, przechodzi na tego kolejnego nabywcę uprawnienie do żądania rękojmi od poprzednich sprzedawców?
W celu zobrazowania tej sytuacji można przedstawić hipotetyczny stosunek prawny, w którym: firma A sprzedała nowy samochód firmie B, następnie firma B sprzedała używany już samochód po roku korzystania panu C (samochód wszedł do jego majątku osobistego), z kolei pan C zmarł po pół roku od zakupu, pozostawiając samochód w spadku swojej żonie pani D. W dwa miesiące po tym, jak zmarł pan C, pani D odkryła przy okazji przekazania samochodu do warsztatu, że samochód posiada wadę, którą zapewne posiadał w chwili zakupu przez pana C, ponieważ pan C nie korzystał często z pojazdu. Istotą zatem postawionego problemu jest to, czy pani D może dochodzić swoich uprawnień z tytułu rękojmi od firmy A lub od firmy B, skoro to nie ona była stroną wcześniejszych stosunków prawnych?
Sprawa o zbliżonym stanie faktycznym została przedłożona do rozpatrzenia w tym roku Sądowi Najwyższemu pod sygn. III CZP 64/15. W dniu 21 października 2015 r. 3-osobowy skład Sądu Najwyższego postanowił przekazać tę kwestię do rozpoznania składowi 7-osobowemu. Celem udzielenia odpowiedzi przez Sąd Najwyższy jest stwierdzenie czy odpowiedzialność z tytułu rękojmi powstaje jedynie pomiędzy stronami danej umowy, czy też rękojmia jest nierozerwalnie związana z prawem własności i przechodzi ona każdorazowo na właściciela danej rzeczy ? Drugi z przypadków odnosi się przede wszystkim do sytuacji, w których osoba stała się właścicielem np. w drodze zawartej umowy darowizny albo w wyniku spadkobrania, ewentualnie w drodze kolejnej umowy sprzedaży.
Ponowne podjęcie tego tematu przez Sąd Najwyższy jest o tyle ciekawe, że sąd ten już bardzo zbliżonym zagadnieniem już się zajmował. Przekazanie sprawy składowi poszerzonemu Sądu Najwyższego może sugerować albo wydanie przez Sąd Najwyższy uchwały z mocą zasady prawnej albo też zamiar zmiany linii orzeczniczej.
W sprawie rozpatrywanej pod sygn. akt I CKN 616/98, w której Sąd Najwyższy wydał wyrok w dniu 27 kwietnia 2000 r., zauważono, że nabywca może dochodzić swoich roszczeń zarówno od bezpośredniego sprzedawcy, jak i sprzedawcy-producenta. W wyroku podkreślono, iż uprawnienia wynikające z rękojmi (jak i z gwarancji) “przechodzą na następców prawnych kupującego pod tytułem ogólnym i szczególnym“. Zmiana właściciela danej rzeczy powoduje zatem, iż nie zostaje wyeliminowana więź prawna ze sprzedawcą lub producentem danej rzeczy. Innymi słowy mówiąc, prawo rękojmi podąża za rzeczą, a nie za osobą.
Powyżej przedstawione rozwiązanie należy uznać za słuszne, gdyż przyjęcie odmiennego punktu widzenia mogłoby stanowić pole do nadużyć przez producentów lub pierwotnych sprzedawców danej rzeczy. Jeżeli zrównamy pozycję spadkobiercy z pozycją nabywcy lub obdarowanego, to przeprowadzając rozważania na poziomie spadkobrania, przy założeniu, iż spadkobierca nie posiadałby prawa do rękojmi przysługującego jego spadkodawcy, nie można byłoby mówić o sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków zmarłego, co z punktu widzenia przepisów spadkowych jest nieuzasadnione. W związku z tym, przechodząc na poziom darowizny lub sprzedaży, przy analogicznym podejściu co w przypadku spadkobrania, należałoby stwierdzić, iż kolejnemu nabywcy danej rzeczy również przysługują uprawnienia z tytułu rękojmi wobec wcześniejszych sprzedawców.
Ostateczną odpowiedź na powyższe kwestie poznamy jednak dopiero z chwilą wydania orzeczenia przez Sąd Najwyższy.
Foto dzięki uprzejmości Gualberto107 / freedigitalphotos.net
