Nieuprawniona zmiana cen energii elektrycznej

zmiana cen energii elektrycznej

Jedna z firm sprzedających energię elektryczną, w połowie trwania umowy na dostawę energii, poinformowała swojego kontrahenta o tym, że w związku z wystąpieniem „istotnej zmiany warunków rynkowych”, tj. znaczną zmianą cen energii elektrycznej na Towarowej Giełdzie Energii, jednostronnie dokonuje znaczącego podwyższenia cen energii elektrycznej. Dodatkowo firma ta wskazała, że zmiana ceny obowiązuje z datą wsteczną i że kontrahent otrzyma faktury korygujące do dotychczas wystawionych i zapłaconych faktur.

Umowa sprzedaży energii elektrycznej nie definiowała co należy rozumieć przez istotną zmianę warunków rynkowych. Zapis ten nie wskazywał, jaki jest mechanizm ustalający kiedy nastąpi istotna zmiana warunków rynkowych a więc w jakich sytuacjach firma sprzedająca energię elektryczną będzie uprawiona do podwyższenia ceny.

Przez nadzwyczajną zmianę stosunków (w czym mieści się istotna zmiana warunków rynkowych) rozumie się najogólniej taki stan rzeczy, który zdarza się rzadko, jest niebywały, niezwykły. […] … chodzi o okoliczności, które nie są objęte typowym ryzykiem umownym, a ponadto są obiektywne i niezależne od stron. „Istotna zmiana okoliczności” jest zdarzeniem o mniejszym stopniu intensywności niż “nadzwyczajna zmiana stosunków”, wymieniona w art. 357(1) k.c., tym niemniej sformułowanie “istotna” wskazuje na zmianę znaczącą, a jednocześnie będącą następstwem zdarzeń występujących bardzo rzadko, niezwykłych, w każdym razie nieobjętą zwykłym ryzykiem kontraktowym, z którym powinni się liczyć kontrahenci (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 grudnia 2016 r. I ACa 763/16). Nie może zatem skutecznie powoływać się na istotną czy nadzwyczajną zmianę stosunków strona, która przy dołożeniu należytej staranności mogła dowiedzieć się o wysokim prawdopodobieństwie zdarzeń, które w normalnych okolicznościach byłyby uznawane za nadzwyczajne.

Zgodnie z umową nie każde wahanie cen, a jedynie istotna zmiana warunków rynkowych może stanowić podstawę podwyższenia cen za energię.  Podmiot prowadzący przedsiębiorstwo sprzedające energię elektryczną nie może powoływać się na nieprzewidywalność wahań cen odbywających się – w bądź co bądź w zwykłych/normalnych granicach –  energii elektrycznej na rynku, które to wahania są zjawiskiem normalnym, przewidywalnym. Firma sprzedająca energię elektryczną powinna korzystać z dostępnych na rynku instrumentów pochodnych zabezpieczających przed skokami cen energii elektrycznej na Towarowej Giełdzie Energii.

Ponieważ firma sprzedająca energię elektryczną straszyła kontrahenta odłączeniem dostaw energii, jeśli faktury korygujące nie zostaną zapłacone, kontrahent uiścił żądane kwoty z zastrzeżeniem, że wszelkie płatności dokonane w wykonaniu zobowiązań wynikających z wystawionych faktur, w zakresie w jakim przewyższają one wysokość ceny jednostkowej za energię elektryczną z chwili zawarcia umowy, należy traktować jako płatności z zastrzeżeniem zwrotu, przez co odbiorca energii elektrycznej zabezpieczył sobie prawo dochodzenia nienależnych kwot na drodze sądowej.

Nieodzownym elementem umowy sprzedaży (również energii elektrycznej) jest cena, przy czym nie musi to być konkretna kwota. Kodeks cywilny dopuszcza możliwość wskazania podstaw do jej ustalenia. Podstawy te muszą być jednak stabilne i konkretne, określone w sposób precyzyjny, stanowczy i jednoznaczny (J. Jezioro [w:] Kodeks Cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, wyd. 5, Warszawa 2013, s. 1013, por. V CK 291/04, MOP 2005, Nr, s. 10; por. też wyr. SN z 25.06.2008 r., III CSK 20/08, niepubl. W orzecznictwie Sądu Najwyższego panuje ugruntowany pogląd, iż „istnieje możliwość wskazania podstaw do ustalenia ceny, które jednak muszą być stabilne i konkretnie oraz jednoznacznie określone. […] Wymogiem takiego oznaczenia ceny jest to, żeby dane niezbędne do jej ustalenia były uzgodnione przez strony” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 2010 r., sygn. akt I CSK 505/09, LEX nr 607239). Powyższe stanowisko zostało również podtrzymane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 08 września 2017 r., sygn. akt: II CSK 877/16 gdzie wskazano ponadto, że „poza przypadkami wyraźnie wskazanymi w ustawie (np. art. 3571 § 1 k.c., art. 632 § 2 k.c.) sąd nie może wkraczać w stosunek umowny, samodzielnie ukształtowany przez strony, w ten sposób, że uzupełni jego elementy, co do których strony nie złożyły zgodnych oświadczeń woli albo zmodyfikuje te elementy, które zostały objęte ustaleniami, lecz następnie są kwestionowane przez którąś ze stron […] Oznacza to, że nie powstaje też płaszczyzna, w obszarze której sąd miałby wykonywać prawokształtujące uprawnienia i uzupełniać – choćby z odwołaniem się do racjonalnych przesłanek – oświadczeń stron, które nie były kompletne”.

Jeśli  postanowienie umowne wskazujące, iż cena może być zmieniona w przypadku wystąpienia istotnej zmiany warunków rynkowych nie zawiera jednoznacznego, stabilnego i konkretnego mechanizmu pozwalającego ustalić, kiedy ta istotność występuje, to nie jest możliwe określenie sytuacji, kiedy firma sprzedająca energię elektryczną jest uprawiona do dokonania podwyższenia ceny sprzedaży. Skoro bowiem nie jest możliwe określenie, w jakiej chwili konkretnie nastąpiła „istotna zmiana warunków rynkowych” i strony umowy nie przewidziały jednoznacznych oraz konkretnych podstaw do określenia tej kwestii, to niemożliwe jest ustalenie ani daty mającej stanowić podstawę do obliczenia podwyższonych kosztów poniesionych przez firmę sprzedającą energię elektryczną ani też kwoty tego podwyższenia.

Dlatego też kwota o jaką firma sprzedająca energię podwyższyła cenę sprzedaży była nienależne oraz, że w związku z tym, podlegała ona zwrotowi na rzecz kontrahenta na podstawie przepisu art. 410 par. 2 k.c. i odpowiednio stosowanych przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Zgodnie z art. 410 par. 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Opracowanie: adw. Marcin Hołówka

Marcin Hołówka
Marcin Hołówka
Artykuły: 81
Verified by MonsterInsights