W ostatnich latach znaczną popularnością cieszy się prowadzenie działalności gospodarczej na podstawie umowy franczyzy. Placówki często prowadzone w takiej formie to w szczególności stacje paliw, oddziały banków, sklepy, sieciowe bary i restauracje.
Umowa franczyzy jest tzw. umową nienazwaną, ponieważ nie została ona bardziej szczegółowo opisana przez ustawodawcę w części Kodeksu cywilnego poświęconej poszczególnym typom umów. Oznacza to, że do umów franczyzowych stosuje się zasadę swobody umów. Z powyższego wynika, że postanowienia umowne mogą być dowolnie określone przez strony, byleby nie sprzeciwiały się naturze stosunku prawnego, przepisom prawa oraz zasadom współżycia społecznego. Z tej przyczyny, iż z założenia umowa franczyzy jest zawierana pomiędzy dwoma przedsiębiorcami (profesjonalnymi podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą), nie znajdą zastosowania przepisy dotyczące tzw. klauzul niedozwolonych, które mogą być używane w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami. W związku z tym, szczególną uwagę należy zwrócić na postanowienia umowy franczyzowej przed jej zawarciem, gdyż wyłączona jest droga dochodzenia swoich praw przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów z tytułu niedozwolonych postanowień umownych.
Zawarcie umowy franczyzy wiąże się z pewnymi wadami i zaletami dla obydwu stron stosunku prawnego. Podmiot korzystający z pomysłu innej jednostki (franczyzobiorca) czerpie niewątpliwą korzyść z natychmiastowej rozpoznawalności i renomy marki, pod którą sprzedaje towary lub usługi. Z umów franczyzowych wynikać również może obowiązek przeszkolenia personelu przez sprzedającego pomysł prowadzenia biznesu (franczyzodawcę) w celu osiągnięcia pewnego standardu i jednolitego modelu obsługi klienta w ramach placówek pod tym samym szyldem. Kolejną zaletą dla franczyzobiorcy jest możliwość korzystania z tzw. know-how franczyzodawcy, czyli sposobu prowadzenia danej placówki, możliwości korzystania ze znaku towarowego, dostęp do wybranych tajemnic przedsiębiorstwa objętych prawną ochroną przed ich rynkowym kopiowaniem. W trakcie trwania franczyzy korzystający z pomysłu może mieć również zapewnione stałe wsparcie techniczne i handlowe świadczone przez franczyzodawcę.
W miejsce tego, na franczyzobiorcach ciąży szereg obowiązków. W pierwszej kolejności, franczyzobiorca powinien dysponować określonymi przez franczyzodawcę środkami pieniężnymi w celu uruchomienia oraz odpowiedniego wyposażenia danej działalności. W zależności od postanowień konkretnej umowy franczyzowej, na franczyzobiorcy może spoczywać obowiązek zaopatrywania się u określonych dostawców, obwarowane karami umownymi lub nawet możliwością odstąpienia od umowy, w przypadku zakupu towarów u innych niż wyznaczonych przez franczyzodawcę podmiotów. Tożsame obostrzenia mogą dotyczyć rodzaju i marek sprzedawanych towarów i usług. W umowach franczyzowych uwagę należy również zwrócić na klauzule stosowane przy innego rodzaju umowach np. klauzule konkurencyjne, które mogą obostrzać terytorialny zakres prowadzonej działalności przez franczyzobiorcę lub okres, przez który taki podmiot nie mógłby prowadzić działalności tożsamej po rozwiązaniu umowy franczyzowej. Ze szczególną ostrożnością należy również podejść do ewentualnych zabezpieczeń franczyzodawcy, w szczególności zabezpieczeń wekslowych; niezbędnym jest ich precyzyjne opisanie w umowie i ewentualnych załącznikach. Do niedogodności dla franczyzobiorców można także zaliczyć konieczność ponoszenia regularnych opłat za korzystanie z wiedzy i marki franczyzodawcy oraz możliwość sprawowania kontroli przez franczyzodawcę, czy korzystający z pomysłu przestrzega określonych w umowie reguł (np. odpowiednie eksponowanie wybranych towarów, dbałość o reklamy i stan szyldów). Niedogodności i ryzyka, które mogą występować po stronie franczyzodawcy, to przede wszystkim prowadzenie przez franczyzobiorcę działalności po rozwiązaniu umowy z wykorzystaniem wiedzy zdobytej podczas trwania stosunku franczyzowego oraz działania franczyzobiorcy prowadzące do obniżania jakości, standardów i renomy marki franczyzodawcy.
W związku z powyższym, przed podjęciem decyzji o zawarciu umowy franczyzy za niezbędną należy uznać wnikliwą jej analizę i ewentualne jej zaopiniowanie w celu wskazania postanowień, które w przyszłości mogą okazać się problematyczne, w szczególności dla podmiotu słabszego, jakim jest franczyzobiorca. Dodatkowo, przyszły franczyzobiorca powinien podjąć decyzję, czy prowadzenie działalności pod czyimś szyldem i z wykorzystaniem dotychczasowego dorobku franczyzodawcy, uwzględniając obciążenia płynące z tego tytułu, będzie dla niego opłacalne.
Opracował adwokat Marcin Moj
Foto dzięki uprzejmości: chatchai_stocker / freedigitalphotos.net
